Ստեփան Զորյան | «Ջերմաչափը»

Ստեփան Զորյան

Ես մի քիչ ռոմանտիկ բնավորություն ունեմ։ Երբ տխուր, միակերպ կյանքը ձանձրացնում է ինձ, երբեմն նստում-մտածում եմ անցյալի մասին, իմ մանկության ու դպրոցական օրերի մասին։

Այսօր էլ իմ դպրոցական օրերի վրա մտածելով, հիշեցի մեր դպրոցի խոհարար պարոն Կարապետին, այն փոքրիկ ու վտիտ ծերունուն, որ ահագին ազդեցություն ուներ մեր ուսումնարանում։

Մենք՝ աշակերտներս, նրան անվանում էինք «Ջերմաչափ»։ Այդ անունը նա ստացել էր մեր դպրոցի նախորդ սերնդից։ Նրան այդպես կոչում էին այն պատճառով, որովհետև նա՝ իր ֆիզիկականով պարզ որոշում էր տարվա չորս եղանակների փոփոխությունը։ Գուցե շատերին տարօրինակ թվա, թե այդ ինչպես կարող էր լինել։ Սակայն այդպես էր։ Օրինակ, հենց որ աշունը գար, ծառերն սկսեին մերկանալ տերևներից և մշուշը շաբաթներով ծածկեր Արարատի գագաթը, պարոն Կարապետը, ցուրտ զգալով, կսկսեր ուսերն աստիճանաբար բարձրացնել, և մինչև ձմեռնամուտ կհասցներ ականջների մոտ. իսկ երբ գալիս էր իսկական ձմեռը, Արարատյան դաշտի այն կծու ձմեռը, որ եղյամ է կապաւմ մարդկանց բեղերի և հոնքերի վրա, տալով նրանց ծերունու դեր կատարող դերասանի կերպարանք, և լուսամուտների ապակիները զարդարում է բազմապիսի ծաղկանկարներով— այդ ժամանակ պարոն Կարապետի ուսերն այնքան էին բարձրանում, որ նրա փոքրիկ գլուխը թաղվում էր նրանց մեջ։ Սակայն գարունը բացվելուն պես, երբ ուռիներն սկսում էին կարմրել և սարյակների առաջին խմբերն երևում էին բարդիների կատարին, նրա ուսերը հետզհետե իջնում էին նորից և մինչև ամառ բռնում իրենց կանոնավոր դիրքը։ Բայց ամառվան շոգերն սկսվելուն հետ, երբ տաքացած փողոցներում զգացվում էր մի տեսակ վառոդահոտ, պարոն Կարապետի ուսերն սկսում էին իջնել ցած, և մինչև հուլիս նրանք այնքան էին իջնում, որ նրա թևերը, սպանված բադի ոտների պես, ուղիղ կախ էին ընկնում կողքերից։

Ահա՝ այս հատկությունների համար էլ նրան անվանում էինք «Ջերմաչափ»։ Բայց, իհարկե, մեզանից ոչ ոք չէր համարձակվում նրա երեսին տալ այդ անունը։ Մենք նրան դիմում էինք ուղղակի «պարոն Կարապետ» ասելով։

Այս պարոն Կարապետը մի արագախոս ու արագաշարժ ծերունի էր՝ կարճ հասակով և երկար ձեռներով, որոնք մինչև ծնկներն էին հասնում։ Ամուրի լինելու պատճառով, նա դպրոցից դուրս ոչ մի հոգս և մտածմունք չուներ։ Սիրում էր շարունակ խոսել դպրոցի կարգ ու կանոնի մասին, և այնքան շատ էր կրկնում «կարգ ու կանոն» բառերը, որ աշակերտները նրան կպցրել էին մի երկրորդ անուն ևս — «Կարգ ու կանոն»։ Լինելով վանեցի՝ անչափ սեր ուներ վիճելու, վիճում էր այնպիսի բաների մասին, որ երբեք վեճի առարկա չէին լինում։ Կպատահեր, դիցուք, աշակերտներից մեկը կհարցներ, թե ինչու նա կիրակի օրը չի գնում զբոսնելու։ «Ա՜, զբոսնելո՜ւ,— հեգնում էր նա,— իսկ ի՜նչ օգուտ կարելի է ստանալ զբոսնելուց, ասա խնդրեմ...»։ Իսկ եթե հարցնող աշակերտը լինում էր իմ ընկեր գիշերօթիկներից, նա ավելացնում էր.

— Ա՜, զբոսնելու գնամ, որ այստեղ ամեն ինչ տակն ու վրա անե՞ք... Չէ՛, չեք տեսնի...

Եվ, իսկապես, շաբաթներով, ամիսներով նա դուրս չէր գնում դպրոցի դարբասից, վախենալով, ինչպես ինքն էր ասում, որ իր բացակայությունը կարող է խախտել դպրոցի կարգ ու կանոնը։ Նրան միշտ կարելի էր տեսնել կամ խոհանոցում կամ տեսչի տանը (մեր տեսուչն ապրում էր դպրոցի գավթում) կամ թե բակում շրջելիս, ուր վերակացուների հետ միասին հսկում էր աշակերտներին։ Եվ ո՜ր աշակերտի արարքը կարող էր վրիպել նրա սուր աչքերից։ «Կարգ ու կանոնով եղիր,— թափ էր տալիս նա մատն այն աշակերտի վրա, որը երգ էր ասում կամ վազում բակում։— Կարգ ու կանոնով, հասկանո՞ւմ ես, սա դպրոց է, վարժարան, այստեղ պետք է կարգ ու կանոնով լինել»։

«Կարգ ու կանոնը» նրա մեջ, կարծեք, դարձել էր միս ու արյուն, նույնիսկ կերակուրների մասին խոսելիս՝ ասում էր, «կարգ ու կանոնով կերակուրներ», իսկ երբ իր բրդոտ կատվին, որին միշտ թրջած հաց էր ուտեցնում, տեսչի տունը գնալու համար պատժում էր, և մատը թափ տալով կրկնում.

— Կարգ ու կանոնով եղիր, անպիտա՛ն, կարգ ու կանոնով։ Իմացիր ում տանն ես գտնվում։ Ամեն տուն չի կարելի մտնել։

Լինելով դպրոցի խոհարարը, պարոն Կարապետը, առանց մեկի օգնության, ինքն էր եփում բոլոր կերակուրները մեր գիշերօթիկների համար, որից օգտվում էին և՛ տեսուչը իր ընտանիքով, և՛ վերակացուները։ «Կարգ ու կանոնով» առաջնորդվելով նա սեղանատուն էր ուղարկում այնքան քիչ կերակուր, որ քաղցած նստում էինք — սոված վեր կենում։ Սրա համար երբեմն բողոքում էինք մեր վերակացուին, բայց՝ սա միշտ ականջի կողքով էր անցկացնում մեր բողոքը, որովհետև երեկոներն, իր բացակայության ժամանակ, խոհարարը հաճախ փոխարինում էր իրեն։ Ուստի հուսահատված դիմում էինք տեսչին, և երբ տեսուչը բացատրություն էր պահանջում խոհարարից, սա իր փոքրիկ հասակով կանգնում էր տեսչի առաջ և երկար ձեռները կողքից կախած՝ հասկացնում էր տեսչին, թե դպրոցում պետք է «կարգ ու կանոն պահպանել»։ «Կարգ ու կանոնը լավ բան է, պարոն տեսուչ. եթե աշակերտներին շատ կերակուր տանք, նրանք ձեզ չեն լսի. փորձով գիտեմ»։ Եվ, մեր ներկայությամբ, պարոն Կարապետը սովորեցնում էր տեսչին, թե ինչպես պետք է կառավարել դպրոցը, ինչպես աշակերտներին երես չպետք է տալ...

Պարոն Կարապետը հաճախ կատարում էր և վերակացուի պաշտոն։ Բացի բակում աշակերտներին հսկելուց, երեկոները ման էր գալիս գիշերօթիկներիս ննջարանի լուսամուտների տակ՝ տեսնելու, թե ինչով ենք զբաղված։ Երբեմն էլ, երբ վերակացու պ. Միքայելը գնում էր թուղթ խաղալու (այս մենք իմացել էինք մի աշակերտից, որի քեռու հետ էր խաղում), երեկոները պարոն Կարապետն էր մտնում մեր ննջարանը, իմանալու՝ քնե՞լ ենք, վատ գրքեր հո չե՞նք կարդում, կամ վերջապես, «կարդ ու կանոնո՞վ» ենք թե՞ ոչ։ Նա ներս էր մտնում անշշուկ, անձայն, ինչպես դավադիր։ Ննջարանում մոռանում էր իր պաշտոնը և սկսում նկատողություններ անել, բարկանալ.

— Քնեցեք, տղերք, իսկո՛ւյն,— ասում էր, եթե արթուն էինք լինում։

Իսկ եթե արթուն էինք լինում և լամպը վառ թողած՝ նա գլուխն օրորում էր.— «Ինչո՞ւ լամպը չեք քաշում. սա ի՞նչ կարգ ու կանոն է, ա՛յ-ա՛յ-ա՛յ»։ Եթե մեկիս վերմակը ծռված էր լինում, նա բոլորովին վերցնում էր այն ու նորից խնամքով ծածկում, կարծելով թե դա շա՜տ հաճելի է մեզ, և զարմանում էր, որ շնորհակալ չենք լինում։

Ընդհակառակը, մենք բոլորս ատում էինք նրան։ Ատում էինք և վախենում միաժամանակ։ Եվ ոչ միայն մենք՝ գիշերօթիկներս դպրոցում ամենքը (բացի տեսչից, որի տանը ձրի ծառայում էր նա) ատում էին նրան և վախենում միաժամանակ։ Ուսուցիչները նրա հետ չէին խոսում, վերակացուները խուսափում էին նրանից։ Պատմում էին, թե տեղեկություններ է հավաքում ուսուցիչների վարած կյանքի մասին և նրանց գաղտնիքները հաղորդում տեսչին։ Պատմում էին նաև, որ տեսուչը նրա խորհրդով է վարվում։ Թե որքան ճիշտ էր այդ բոլորը — դժվար է ասել։

Բայց ամենից շատ նրան ատում էինք մենք՝ գիշերօթիկներս, սակայն վախից չէինք կարողանում արտահայտվել և բավականանում էինք միայն նրանով, որ խոհանոցի մրոտած պատերին կամ օջախի չուգունի երեսին գրում կինք կավիճով.

«Չափ-չափ-չափ — Ջերմաչափ»։

Մեր այս արարքը, հարկավ, անպատիժ չէր մնում։ Խոհարարը սաստիկ բարկանալով՝ ամենից առաջ պակասեցնում էր կերակուրները, հետո զեկուցում էր տեսչին անկարգ աշակերտների մասին և սաստկացնում գիշերային հսկողությունը ննջարանի լուսամուտների տակ, որտեղից երբեմն երևում էին նրա պրպտող աչքերը, որոնք հիշեցնում էին պատի ճեղքերից նայող մկների, որ այնքան զգույշ են լինում և այնպես ուզում են ամեն ինչ տեսնել։

Մի անգամ, սակայն, նրա հսկողությունը սաստիկ վրդովեց գիշերօթիկներիս։

Մի երեկո, երբ վերակացու պ. Միքայելը դարձյալ գնացել էր թուղթ խաղալու, պարոն Կարապետը, ինչպես միշտ, անձայն, անշշուկ մտավ ննջարան։ Բոլորս լսում էինք մեր ընկեր Աբելյանի ընթերցումը։ Նա կարդում էր Զոլայի վեպերից մեկը։ Դռան բացվելու ձայնը լսելուն պես՝ նա գիրքը դրեց բարձի տակ և վերմակը քաշեց գլխին։ Պարոն Կարապետը ոտների ծայրերի վրա, աչքերը պրպտելով անցավ մահճակալների արանքով և կանգ առավ աշակերտ Աբելյանի մահճակալի մոտ։ Մենք ձևացրինք, թե քնած ենք։ Նա մի րոպեի չափ նայեց Աբելյանին և ապա, ավելի մոտենալով, նրա բարձի տակից հանեց Զոլայի գիրքը և բացականչեց.

— Ա՛հ, դուք այստեղ հեղափոխական գրքեր եք կարդո՜ւմ։

Աբելյանը վեր թռավ տեղից։

— Դա հեղափոխական գիրք չի, պարոն Կարապետ,— ասաց նա հուզված և փորձեց գիրքը խլել խոհարարի ձեռից։

Բայց խոհարարը, պահպանիչ ասող քահանայի նման, գիրքը երկու ձեռով բարձրացրեց գլխից վերև։

— Լա՜վ կարգ ու կանոն է,— շարունակեց նա,— էլ ի՛նչ ասել կուզի... Ի՞նչ է, դուք ուզում եք այստեղ հեղափոխությո՞ւն սարքել... Լա՜վ, շա՛տ լավ...

— Դա հեղափոխական գիրք չի, պարոն Կարապետ,— ձայն տվին աշակերտներն իրենց անկողիններից։

— Հապա՛, հապա ինչ զահրումար է, որ հեղափոխական չի։ Մի՞թե չեմ տեսնում, ինչ տեսակ կազմ ունի։

— Սա Զոլայի գիրքն է, պարոն Կարապետ, Զոլայի,— կրկնում էր Աբելյանը և նորից փորձում գիրքը խլել։

— Ա՜հ, Զոլայի՜,— չարախնդաց խոհարարը, գիրքը ավելի բարձրացնելով։— Գիտե՛մ, գիտե՛մ ո՛վ է այդ Զոլան. նա ինքն ամենամեծ հեղափոխականն է, ամենամեծ սրիկան։ Ճանաչում եմ ձեր այդ Զոլային, ճանաչում եմ... Բանտը քիչ է նրան...

— Զոլան գրող է, պարոն Կարապետ,— ասում էր Աբելյանը և գիշերային շապիկով պտտվում խոհարարի շուրջը։— Գրող է, հեղափոխական չի...

Նույնը կրկնում էին և աշակերտներն իրենց մահճակալներից, բայց պարոն Կարապետը քմծիծաղ էր տալիս միայն։

— Գիտե՜մ ի՛նչ գրող է. գիտե՜մ...

Կարճ միջոցում աշակերտները, միայն գիշերային շորերը հագներին, շրջապատեցին խոհարարին և աշխատեցին գիրքը խլել նրա ձեռից։ Որքան շատ էին հոգ տանում գրքի մասին, այնքան ավելի պարոն Կարապետը կասկածում էր, որ գիրքն անպատճառ հեղափոխական գիրք է, ուստի և ավելի էր բարձրացնում այն։ Մեկ էլ, հանկարծ, մի զարմանալի ճարպկությամբ, նա գիրքը կոխեց ծոցը և, ձեռքերը կրծքին դնելով, գոռաց.

— Տեղնե՛րդ, անպիտաններ։ Կարգ ու կանոնով եղե՛ք...

Տեսչի երկյուղից և սկանդալից խուսափելու համար քաշվեցինք մեր տեղերը, իսկ պարոն Կարապետն իր ավարով հաղթական, արագ-արագ գնաց դեպի դուռը։ Շեմքի մոտ՝ նա երեսը շրջեց դեպի մեզ և սպառնաց մատը թափ տալով.

— Սսյասեցե՛ք, ըմբոստներ, սպասեցեք. ցույց կտամ ձեզ կարգ ու կանոնը...

Ու դուռն ամուր շրխկացնելով՝ անհետացավ։

Լուսամուտներից նկատեցինք, որ գնաց տեսչի տուն։

Տեսչի առանձնասենյակում լույս էր վառվում։

Օ՛հ, ինչ օր էր այդ։ Մեր ննջարանից քանի՜-քանի՜ գլուխներ ու բռունցքներ էին թափահարվում նրա ետևից և ատամներ կրճտում անզորությունից։

Ինչպես և սպասում էինք, հետևյալ օրր մեր ճաշն ավելի պակասեց, իսկ տեսուչը խիստ նկատողություն արավ մեզ. «Ինչ բան է, աշակերտ մարդիկ, փոխանակ դաս սովորելու, սիրային վեպեր եք կարդում, խոհարարին ծեծում ննջարանում և դուրս գցում»։

— Մի՞թե չեք ամաչում,— ավարտեց տեսուչն իր ճառը, բարկացած աչքերը հառելով մեզ վրա։

Իզո՜ւր աշխատեցինք պաշտպանվել. իզո՜ւր փորձեցինք համոզել, թե խոհարարին չենք ծեծել.- մեզ ոչ ոք չէր լսում, մեզ ոչ ոք չէր հավատում։

Դեպքն այնպես վրդովեց գիշերօթիկներիս, որ սկսեցինք հնար մտածել խոհարարից վրեժ առնելու։

Ինչե՜ր ասեք չի հնարում վիրավորված դպրոցականի գլուխը, մանավանդ գավառում։ Է՛լ աղետ, է՛լ հիվանդություն չմնաց, որ չցանկանայինք մեր խոհարարին։ Աբելյանը, որ ամենից տուժողն էր, առաջարկում էր սպանել խոհարարի սիրելի կատվին. մի ուրիշ աշակերտ խորհուրդ էր տալիս գողանալ խոհարարի գլխարկն ու կոշիկները և գցել մի փոսի մեջ։ Այսպես՝ ամեն մեկը մի բան էր ասում, երբ, վերջապես, չորրորդ դասարանի մի աշակերտ առաջարկեց՝ խոհարարին տեսչի աչքում վարկաբեկելու համար, թաքուն աղ լցնել կերակուրների մեջ։

Առաջարկը բոլորին դուր եկավ։ Աշակերտները հորթի պետ ուրախացան։ Վերջապես, վերջապես, գտնվեց մի միջոց անպիտան խոհարարին պատժելու,— մտածում էր ամեն մեկն այդ րոպեին։ Բայց ո՞վ կկատարի այդ հանդուգն քայլը։

— Ես,— բացականչեց Աբելյանը կարմրած։— Ես... Այդ բանը թողեք ինձ...

Ժամանակը ձմեռ էր. լուսամուտների ապակիները սառույց էին բռնել, եղյամը երևում էր մարդկանց դեմքի մազերի վրա և բրդե թելի կտորների նման խաղում օդի մեջ։ Պարոն Կարապետի գլուխն արդեն թաղվել էր ուսերի արանքում։ Մի ամբողջ շաբաթ դպրոցը պատրաստվում էր Վարդանանց տոնի օրը հանդես կատարելու, որին հրավիրված էին եպիսկոպոսը, քաղաքագլուխը և մի բանաստեղծ, որ մի ոտանավոր էր նվիրել մեր դպրոցին։ Աբելյանը հանդեսի պատրաստությանը չէր մասնակցում. նա վերարկուի օձիքն ականջներին քաշած, ազատ ժամանակը շարունակ պտտվում էր խոհանոցի մոտերքը, կարծես ուսումնասիրում էր մուտքը, հարմարությունները, բայց խոհանոց չէր մտնում, որովհետև պարոն Կարապետը, ցրտի պատճառով, խոհանոցից չէր հեռանում...

Վերջապես եկավ հանդեսի օրը։ Խոհարարն առավոտից մեծ պատրաստության մեջ էր, որովհետև հանդեսից հետո լինելու էր ճաշկերույթ։ Եկել էին բոլոր հրավիրված մարդիկ. քաղաքագլուխը, բանաստեղծը, եպիսկոպոսը և երկու վարդապետ, որոնք իրար այնքան էին նման, ինչպես երկվորյակները։

Դպրոցի բեմը զարդարված էր գորգերով և գույնզգույն թղթերով։ Տեսչի ճառից հետո խոսեց և եպիսկոպոսը «մեր փառավոր նախորդաց» մասին և էլի մի երկու հոգի։ Ապա սկսվեց երգն ու արտասանությունը։

Հանդեսը վերջանալու վրա էր, երբ դահլիճ մտավ և պարոն Կարապետը. նա հագել էր իր տոնօրյա զգեստը — սև, երկար կապան, իսկ վզին փաթաթել էր մի կարմիր թաշկինակ։ Դահլիճի տաքության շնորհիվ նա ուսերն իջեցրել էր մի փոքր և սաստող հայացքով նայում էր աշակերտներին, կարծես ուզում էր ասել. «կարգ ու կանոնով եղեք, անպիտաննե՜ր, հյուրեր կան այստեղ»։ Նրա երևալուն պես՝ Աբելյանը չքացավ հանկարծ և մի քանի րոպեից նորից հայտնվեց այլայլված, կարմրած այտերով։

Հանդեսից հետո սկսվեց ճաշը։ Թե հյուրերը, թե ուսուցիչները և թե աշակերտները մի սեղանատանն էին։ Գլխավոր սեղանի գլխին տեղ էր բռնել եպիսկոպոսն իր թիաձև միրուքով. նրա աջ և ձախ կողքերին՝ վարդապետները, հետո քաղաքագլուխը՝ իր դեղին շղթան վզին, տեսուչը, բանաստեղծը և ուսուցիչները կարգով։ Մեր՝ աշակերտներիս՝ սեղաններն առանձին էին. բայց, չնայած դրան, մենք ուշադրությամբ հետևում էինք մեծերի զրույցին։ Մինչև կերակուրի բերելը սրբազանը պատմում էր սեղանակիրներին, թե ինչպես մի անգամ, մանուկ ժամանակ, ձին քարի է տվել իրեն և ինչպես ինքն ուշաթափվել է հարվածից... Սեղանակիցները մեծ ուշադրությամբ հետևում էին սրբազանի զրույցին և ոչ ոք չէր համարձակվում որևէ խոսքով ընդհատել նրան։ Երբ սպասավորները կերակուրը բերին— խոսակցությունը իսկույն դադարեց։ Հայր սրբազանն սկսեց միրուքը շփելով սեղանն օրհնել։ Ոչ ոք կերակուրին չմոտեցավ, մինչև որ եպիսկոպոսն ինքը չճաշակեց ամենից առաջ։ Եվ քանի որ մեր կերակուրը չէին բերել, մենք շարունակ՝ աչքի տակով՝ հետաքրքիր նայում էինք հյուրերի կողմը։ Ամենից շատ մեզ գրավում էր բանաստեղծն իր երկար մազերով... Երբ սրբազանն արծաթե գդալով կերակուրը տարավ բերանը, նա դեմքը խոժոռեց՝ փռշտալ պատրաստվողի նման։ Եվ զարմանք բան. նույնպես՝ առաջին գդալից հետո դեմքերը խոժոռեցին թե՛ վարդապետները, թե՛ քաղաքագլուխը, թե՛ բանաստեղծն ու ուսուցիչները. իսկ տեսուչը գունատվեց. գունաթափվեցին և մի քանի ուսուցիչներ։ Բայց ոչ ոք ոչինչ չէր խոսում։ Եվ առաջինը դարձյալ եպիսկոպոսն եղավ, որ խզեց լռությունը։

— Ինչպես երևում է,— ասար նա ծանր ու միրուքը շփելով,— ձեր խոհարարը մի քիչ այնպես... աղը շատ է արել...

— Այո,— գլխով արին վարդապետները։— Մի քիչ այնպես...

Բանաստեղծն ու քաղաքագլուխը լուռ մնացին։

Այս անգամ տեսուչն ավելի գունատվեց։ Այդ րոպեին նա հիշեցնում էր քննություն տվող աշակերտի, որ տրված հարցերին չի կարողանում պատասխանել։ Ուսուցիչները լուռ նայում էին նրան, իսկ նա մեղավոր հայացքով նայում էր հյուրերին և կարծես ուզում էր ասել՝ «Ներեցեք»...

Խե՜ղճ տեսուչ... Այդ միջոցին որքա՛ն ողորմելի էիր դու քո անունով, քո ակնոցով և սեպաձև միրուքով։

Անհարմար լռությունը խզեց դարձյալ եպիսկոպոսը.

— Ոչինչ, ոշինչ. թողեք մյուս կերակուրներիդ բերեն...

Ճաշն անրավ լուռ, հանդեսի բարձր տրամադրությունը բոլորովին ընկավ։ Ամենքն էլ աշխատում էին ցույց տալ, որ պատահածը ոչինչ բան է, բայց նրանց շարժուձևերը, հայացքը մատնում էին նրանց։

Ամենից անհանգիստ էր տեսուչը. նա շարունակ կրծում էր ներքևի շրթունքը։ Դա արդեն ապացույց էր, որ սաստիկ բարկացած է։

Աբելյանը հասել էր իր նպատակին, որի տխուր հետևանքը, հարկավ, չէր նախատեսել։

Հենը մյուս օրը խոհարարն արձակվեց պաշտոնից։

Որքան էլ նա աշխատում էր համոզել տեսչին, վերակացուներին, թե անմեղ է, բայց հիմա էլ նրան չէին հավատում...

Երբ նա, իրերը հավաքած, կատուն գրկած, անցնում էր դպրոցի բակով, լալիս էր։ Սակայն աշակերտներից և ոչ մեկը չզգացվնց նրա արցունքներից։

— Կերթամ,— ասաց նա դարպասի մոտ երեսը դեպի դպրոցը դարձնելով,— կերթա՜մ ուրիշ տեղ խոհարար կլինեմ, բայց վախենում եմ, որ այս դպրոցի կարգ ու կանոնը խախտվի...

Ու գնաց ծեր, փոքրիկ գլուխն ուսերի մեջ խրած։

Նրա գնալուց հետո, դպրոցի «կարգ ու կանոնը» խախտվեց նրանով, որ փոքրիկ աշակերտներն ազատ շրջում էին բակում, ծիծաղում էին առանց վախի, իսկ մենք՝ գիշերօթիկներս, երբեմն երգ էինք ասում մեր տխուր ննջարանում։

Խե՜ղճ «Ջերմաչափ»... Արդյոք որտե՞ղ ես հիմա։

Ես այժմ պատրաստ եմ ամեն ինչ ներել քեզ...

Տես նաև Ստեփան Զորյան Պատմվածքներ