Բալզակ | Գոբսեկ | համառոտ

Վաշխառու Գոբսեկի պատմությունն անում է ոմն Դերվիլը վիկոնտես դը Գրանլյոյի սալոնում: Տիկինը հյուրեր է ընդում, իսկ երբ կոմս Էռնեստը հեռանում է, քննադատում է իր դստերը նրա հանդեպ չափազանց ուշադիր լինելու համար: Բանն այն է, որ կոմսի մոր պատճառով ոչ մի կարգին ընտանիք չի ցանկանա բարեկամանալ նրա հետ: Կոմսը պարզապես աղքատ է, և դը Գրանլյոյի դուստրը թող հանի նրան իր մտքից:

Այս տեսարանին է միջամտում Դերվիլը, որը համակրում է երիտասարներին: Ուզում է որոշ պարզաբանումներ տալ վիկոնտեսին: Իր ուսանող եղած տարիներին ծանոթանում է Գոբսեկի հետ: Արդեն այն ժամանակ սա ծեր՝ աքիսի աչքերով ու երկար քթով չորացած ծերուկ էր: Այդ մարդը «պարտամուրհակ» էր. բոլոր աղերսների և պաղատանքների հանդեպ անհողդողդ: Բոլոր հարևաններից լավ հարաբերությունների մեջ էր միայն Դերվիլի հետ, որին մի օր բացեց մարդկանց հանդեպ իր իշխանության գաղտնիքը: Աշխարհին իշխում է ոսկին, իսկ ոսկուն՝ վաշխառուն:

Ավարտելով ուսումը և դառնալով իրավաբան՝ Դերվիլը դառնում է գրասենյակի աշխատակից: Գրասենյակի տերը ստիպված է լինում վաճառել այն և պատենտի համար պահանջում է հարյուր հիսուն հազար ֆրանկ: Դերվիլին վարկավորում է Գոբսեկը: Դերվիլը կարողանում է մարել վարկը դիվային ջանքերի և ծանր աշխատանքի շնորհիվ:

Մի օր փայլուն դենդի կոմս Մաքսիմ դը Տրայը խնդրում է Դերվիլին բարեխոսել իր համար Գոբսեկի մոտ, սակայն վերջինս հրաժարվում է վարկ տալ մեկին, ով երեք հարյուր հազար ֆրանկ պարտք ունի: Դը Տրայը դուրս է գալիս և վերադառնում է մի գեղեցիկ կնոջ հետ, որը, ինչպես պարզվում է, չորս տարի առաջ գրավադրել էր շատ թանկ մի մատանի: Այս անգամ այդ կոմսուհին գրավադրում է ադամանդներ: Դերվիլը փորձում է ետ պահել կնոջն այդ քայլից, բայց բավական է դը Տրայը ասի, որ կդիմի ինքնասպանության, գործարքը կատարվում է: Սիրեկանների հեռանալուց հետո Գոբսեկի մոտ է գալիս կոմսուհու ամուսինը և ետ է պահանջում թանկարժեք քարերը: Կինը իրավունք չուներ գրավադրելու ընտանեկան հարստությունը: Դերվիլը կարողանում է միջանկյալ լուծում առաջարկել: Վաշխառուն խորհուրդ է տալիս կոմսին վստահված ընկերոջը ֆիկտիվորեն վաճառել ունեցվածքը՝ գոնե երեխաներին սնանկացումից փրկելու համար: Մի քանի օր հետո կոմսն այցելում է Դերվիլին՝ պարզելու համար, թե ինչ մարդ է Գոբսեկը: Դերվիլը տարօրինակ պատասխան է տալիս, որ իր մահվան դեպքում իր զավակների վերակացու կկարգեր Գոբսեկին, քանի որ այդ ժլատի մեջ ապրում են երկու էակներ՝ ստոր և բարձր: Կոմսը որոշում է հենց Գոբսեկին ֆիկտիվորեն վաճառել ունեցվածքը:

Դերվիլի պատմությունն այստեղ որոշ ժամանակ ընդմիջվում է, և վիկոնտեսը քնելու է ուղարկում իր դստերը: Պետք չէ, որ նա իմանա, թե որքան ցածր կարող է ընկնել ամուսնացած կինը: Երբ Կամիլը հեռանում է, Դերվիլը բացում է չակերտները և տալիս է կոմսուհու անունը՝ դը Ռեստո: Չստանալով գործարքի ֆիկտիվության պատասխան գրությունը՝ Դերվիլն իմանում է, որ կոմս դը Ռեստոն ծանր հիվանդ է: Ընդ որում կոմսուհին ամեն բան անում է, որ Դերվիլը չհանդիպի իր ամուսնուն: Որոշ ժամանակ անց այդ կինը հասկանում է, որ Մաքսիմ դը Տրայը միայն օգտագործել է իրեն: Բոլորը զգացվում են, տեսնելով, թե ինչ ջերմ ու հոգատար է նա խնամում իր ամուսնուն: Իրականում, սակայն, նա հետևում է իր զոհին: Չկարողանալով փոխանցել թղթերը Դերվիլին՝ կոմսը ուզում է հանձնել դրանք որդուն: Սակայն կոմսուհին կտրում է նաև այդ ճանապարհը: Այդ գիշեր նա մահանում է, իսկ առավոտյան գալիս են Գոբսեկը և Դերվիլը: Նրանք տեսնում են, որ մահացածի սենյակում ամեն բան տակնուվրա է արված: Կոմսուհին ոչնչացնում է թղթերը և կոմսի ողջ ունեցվածքն այդպիսով անցնում է Գոբսեկի կատարյալ տնօրինության տակ:

Վաշխառուն վարձով է հանձնում կոմսի առանձնատունը և Դերվիլի բոլոր աղաչանքներին՝ փողոցում չթողնելու կոմսուհուն և երեխաներին, պատասխանում է, որ դժբախտությունը լավագույն ուսուցիչն է: Թող կոմսի որդին՝ Էռնեստ դը Ռեստոն ճանաչի մարդկանց և դրամի գինը, այն ժամանակ նրան կարելի է ամենը վերադարձնել: Իմանալով Էռնեստի և Կամիլլայի սիրո մասին՝ Դերվիլը գնում է Գոբսեկի մոտ, որը մահամերձ է: Իր ողջ հարստությունը նա թողել է քրոջ թոռնուհուն՝ հասարակաց տան աղջկան, որին կոչում են «ճրագ»:

Իր նոտարին՝ Դերվիլին, Գոբսեկը հանձնարարականներ է տալիս տանը մնացած սննդի վերաբերյալ՝ փթած ձուկ, հին սուրճ… Կյանքի վերջին օրերին ծերուկի ժլատությունը հասել էր մոլեգնության աստիճանի: Ավարտելով պատմությունը՝ Դերվիլը հայտնում է, որ շուտով Էռնեստ դը Ռեստոն կստանա իր կարողությունը: Վիկոնտեսը նկատում է, որ կոմսը պիտի շատ հարուստ լինի, որպեսզի ամուսնանա իր դստեր հետ: Ինչ վերաբերում է ապագա սկեսուրին՝ ապա Կամիլլան կարող է անգամ չշփվել նրա հետ:

Տես նաև՝ Շագրենի կաշին, Էժենի Գրանդե, Հայր Գորիո, Երեսնամյա կինը