Տորկվատո Տասսո | Ազատագրված Երուսաղեմ

Չնայած որ Տորկվատո Տասսոն կյանքի օրոք հրաժարվել է «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմի առաջին խմբագրումից, այն շատ արագ տարածում է գտնում և ճանաչվում է իտալական գրականության բարձրագույն նվաճումներից մեկը: Պոեմի խնդիրը համապատասխանում էր կաթոլիկական հակազդեցության ժամանակների իտալական հասարակության տրամադրություններին: Ներկայացնելով հեթանոսական և քրիստոնեական մշակույթների բախումը՝ հեղինակը մտադիր էր ցույց տալ քրիստոնեական հավատի հզորությունը: Պոեմի թեման է խաչակիրների կողմից Երուսաղեմի պաշարումն ու գրավումը: Տասսոյի մտահղացմամբ պոեմը պիտի ոգեշնչեր եվրոպացիներին որոշիչ պայքար սկսելու թուրքերի առաջխաղացման դեմ: Սակայն անհավատների դեմ քրիստոնյաների պայքարը խորհրդանշում էր նաև կաթոլիկության պայքարը ռեֆորմացիայի դեմ: Եթե Տասսոյի նախորդները (Արիոստոյի գլխավորությամբ) պատմում էին քրիստոնեական ասպետների մասին հեգնանքով, ապա Տասսոն ներկայացնում է նրանց լուրջ և օժտում է հզոր կրոնական մոտիվացումով:

Պոեմի կենտրոնական կերպարն է Գոտֆրիդ Բուլյոնացին, որը գլխավորում է խաչակիրների զորքը: Խաչակիրները գրավել են Փոքր Ասիայի մեծ մասը և պաշարել են Երուսաղեմը, որն անհավատների ձեռքին է: Քաղաքի պաշարումը նախաձեռնված է Աստծո հրամանով, որը Գոտֆրիդին է փոխանցում Գաբրիել հրեշտակապետը:

Եգիպտոսի թագավորը փորձում է փրկագին վճարել քրիստոնյաներին և խուսափել պատերազմից: Նրա վասսալը՝ Երուսաղեմի կառավարիչ Ալադինը, հավաքում է իսլամական աշխարհի բոլոր ծայրերից հավաքված զինվորականների զորքը:

Աստվածային նախախնամությունը ղեկավարում է քրիստոնյաների սխրանքները, մինչդեռ հեթանոսները ենթարկվում են դժոխքի սատանաներին: Պայքարն ըստ էության բարձրագույն ուժերի միջև է, իսկ մարդիկ սոսկ նրանց նախասահմանած կարգի կատարածուներն են:

Գոտֆրիդը երկար ժամանակ չի կարողանում հաղթել սարակենններին, չնայած զինվորների հերոսությանը, մինչև որ ի վերջո երկնային ուժերի միջամտությունը ապահովում է քրիստոնյաների հաղթանակը:

Պոեմում դժվար չէ նկատել «Իլիականի» և «Էնեականի» էպիկական կառուցվածքի ազդեցությունը: Սակայն անտիկական պոեմների ազդեցությանը միահյուսված է նաև Լոդովիկո Արիոստոյի «Մոլեգին Ռոլանդի» ազդեցությունը: Հենց Արիոստոյի ոգով են ստեղծված պոեմի երկրորդ երգի Օլինդայի և Սոֆրոնիայի հուզիչ պատմությունը, որոնցից յուրաքանչյուրն իրեն մեղավոր է համարում Աստվածամոր պատկերի գողության մեջ, որը սուլթան Ալադինը հրամայել էր տեղափոխել մզկիթ, որտեղից այն անհետացել էր: Երկուսն էլ խարույկ են բարձրանում՝ քրիստոնյաներին Ալադինի հետապնդումներից փրկելու համար:

Այդպիսին է յոթերորդ երգում գեղեցկուհի սարակենուհի Էրմինիայի փախուստի պատմությունը: Էրմինիան սիրահարված է քրիստոնյա ասպետ Տանկրեդին և ապաստան է գտնում հովիվների մոտ: Նա Արձագանք-Էխոյին է պատմում իր սիրո տխուր պատմությունը:

Այդպիսին է տասնվեցերորդ երգը, որը պատմում է Արմիդայի այգում ամեն բան մոռացած ասպետ Ռինալդոյի մասին: Արմիդան քրիստոնյաներին հետապնդող վհուկից աստիճանաբար վերածվում է սովորական կնոջ, որին հաղթում է սերը Ռինալդոյի նկատմամբ:

Իր ստեղծագործության ամենաարժեքավոր կողմերով Տորկվատո Տասսոն կապված է Վերածնության արվեստի հետ:

Հայտնի է Գյոթեի «Տորկվատո Տասսո» դրաման:

Տես նաև Դանտե Աստվածային կատակերգություն