Միխայիլ Սալտիկով-Շչեդրին | Մի քաղաքի պատմություն

Այս վիպակը Գլուպով քաղաքի տարեգրությունն է (1731-1825), որը թողել են Գլուպովի 4 արխիվարիուսներ: «Հրատարակչի առաջաբանում» հեղինակը հավատացնում է, որ պատմությունը ճշմարիտ է:

Պատմությունը վերաբերում է գլխավորապես տարբեր քաղաքագլուխների կառավարմանը: Նախ պատմվում է Գլուպովի ծագման մասին: Գլուպովցիների առաջին ղեկավարը բնավ Գլուպովից չէր: Սակայն հենց նա է կոչել բնակիչներին գլուպովցիներ: Վերջիններս շատ հնազանդ ժողովուրդ են, իսկ նրան անհրաժեշտ էին ապստամբություններ, որպեսզի կարողանար ճնշել դրանք:

Իշխանի առաջին առաքված քաղաքագլուխները գողեր էին, ահա ինչու իշխանը ինքն է գալիս Գլուպով, բղավում է՝ «Կմտրակեմ», և դրանով սկիզբ է դնում պատմական ժամանակներին:

1762 թ. Գլուպով է նշանակվում Դեմենտի Վարլամովիչ Բրուդաստինը: Գործածում է միայն երկու բառ՝ «Չեմ հանդուժի» և «Կսնանկացնեմ»: Մի անգամ կատարացուները մտնելով սենյակ տեսնում են քաղաքագլխի մարմինը, որ նստած է սեղանի մոտ, և գլուխը, որը դրված է սեղանի վրա՝ մարմնից անջատված: Պարզվում է քաղաքագլխի գլխում կան երկու մեխանիզմներ. մեկն ասում է «Չեմ հանդուժի», իսկ մյուսը՝ «Կսնանկացնեմ»: Մեխանիզմներից մեկը վնասվել է, իսկ Սանկտ Պետերբուրգից դեռ չեն ուղարկել նորը:

Հայտնվում են երկու ինքնակոչիկներ, որոնց ձերբակալում են, իսկ Գլուպովը թաղվում է անարխիայի մեջ: Անարխիան տևում է 7 օր, որի ընթացքում փոխվում են 6 տիկին քաղաքագլուխներ՝ Իրաիդա Պալեոլոգովան, Կլեմանտինկա դը Բուրբոնը, Ամալիա Շտոկֆիշը, Նելկա Լյադոխովսկայան, Դունկա Հաստակրունկը, Մատրենկա Քթանցքը: Բոլորը փաստում էին նախկին քաղաքագլխի հետ ազգակցությունը: Գլուպովցիները լուրջ կռիվներ են մղում հանուն իշխանության՝ խեղդամահ անելով և աշտարակից վայր գցելով իրար: Սակայն ի վերջո քաղաք է գալիս նոր քաղաքագլուխը՝ Սեմյոն Դվոեկուրովը: Հիմնում է ակադեմիա, սովորեցնում է քաղաքացիներին գարեջուր պատրաստել և օգտվել դափնու տերևից:

Հաջորդ քաղաքագլխի՝ Պյոտր Ֆերդիշենկոյի օրոք Գլուպովը բարգավաճում է: Սակայն Ֆերդիշենկոյի սիրային կիրքը՝ նախ կառապանի կնոջ, իսկ հետո՝ զիվորականի կնոջ հանդեպ պատուհաս են բերում Գլուպովի գլխին: Երաշտ և հրդեհ: Ինքը Ֆերդիշենկոն մեռնում է շատակերությունից:

Նրա հաջորդը՝ Բորոդավկինը, որոշում է վերադառնալ Դվոեկուրովի ժամանակներին: Սկզբում Պրովանսից կարագի նոր պատրաստման տեխնոլոգիա է ներմուծում: Սակայն հետո արշավանք է կազմակերպում Ստրելեցկայա Սլոբոդա: Գլուպովը սկսում է սնանկանալ և սնանկացումը ողբերգական չափերի է հասցնում հաջորդ քաղաքագլուխը՝ Նեգոդյաևը: Այդ վիճակում Գլուպովը հանձնվում է ազգությամբ չերքեզ քաղաքագլուխ Միկելաձեին: Սա զբաղեցնում են միայն կանայք: Նրան հաջորդում է Բենեվոլենսկին: Ամենից շատ սիրում է օրենսդրությունը: Բայց քանի որ նա օրենքներ սահմանելու իրավունք չունի, օրենքներ է գրում գիշերներով թաքուն և հետո թռուցիկներ ցրում փողոցներում: Շուտով նրան հեռացնում են Նապոլեոնի հետ կապեր ունենալու պատճառով:

Հաջորդ քաղաքագլուխը փոխգնդապետ Պրիշն է: Սա ոչինչ չի անում և ոչինչ չի ձեռնարկում: Գլուպովը սկսում է ծաղկել: Սակայն ազնվականների առաջնորդը մի օր տրյուֆելների հոտ է առնում քաղաքագլխի գլխից և ուտում է այն:

Մյուս քաղաքագլուխներից աչքի են ընկնում՝ Էրաստ Գրուստիլովը, որի օրոք քաղաքում սկսում են կարդալ Ստրախովին, և Ուգրյում Բուրչեևը, որն ապուշ է: Վերջինս փորձում է դարձնել Գլուպովը Նեպրեկլոնսկ՝ քաղաք, որը մշտապես հավատարիմ կմնա իշխան Սվյատոսլավ Իգորևիչի հիշատակին: Քաղաքը պիտի ամբողջովին վերակառուցվեր և բոլոր դետալներում հիշեցներ պատմական Նեպրեկլոնսկը: Շինարարության սկիզբը հաղորդող արխիվարիուսի տետրակն այստեղ ընդհատվում է: Հրատարակիչը բերում է միայն հանգուցալուծումը՝ «…երկիրը դողաց, արևը խամրեց…»:

Վիպակն ամփոփում են արդարացման փաստաթղթերը, որոնք գրել են Միկելաձեն, Բենեվոլենսկին և Բորոդավկինը՝ իրենց հաջորդներին խրատելու համար: