Պարույր Սևակ | Անլռելի զանգակատուն | համառոտ

Պոեմում Կոմիտասը հանդես է գալիս որպես հայելի, որն արտացոլում է հայության հոգևոր և ֆիզիկական իրադրությունը մեծ ողբերգության տարիներին: Կառուցվածքի պլանում հեղինակը հետևում է Կոմիտասի երգերին և դրանց հաջորդականությամբ դուրս բերում երաժիշտի կյանքի փուլերը: Որբությունը ներկայացնում է ‹‹Անտունի›› երգը, պանդխտությունը՝ ‹‹Կռունկ›› երգը, սերը՝ ‹‹Սոնա յարը››: Պոեմում Կոմիտասի կյանքը և ժողովրդի պատմությունը միասնություն են: ‹‹Ցայգալույսի համազանգի›› առաջին մասում, որը կոչվում է ‹‹Ղողանջ ավետիսի››, նկարագրվում է Սողոմոնի ծնունդը: Սակայն 1869 թ. ծնվել է ոչ միայն Կոմիտասը: Նույն տարում են ծնվել նաև Թումանյանը, Շանթը:

Հայոց պատմությունը, աշխարհագրությունն ու ազգագրությունը, հայ մարդու ողբերգական ճակատագիրն ու հերոսական կյանքը, ազգային բնավորությունն ու մարդկային նկարագիրը, կենցաղն ու սովորույթները, ժողովրդական ու հոգևոր տարաբնույթ երգերը դառնում են հիմք, որի վրա կառուցվում է «մեր երգի Մեսրոպ Մաշտոց» Կոմիտասի կենսագրությունը:

Սևակը խազերի վերծանման գյուտը համեմատում է Մաշտոցի ստեղծած այբուբենի հետ: Եվ Կոմիտասին նույնքան դիվանագետ է համարում, որքան Մաշտոցին, որը նույնպես հասկանում է ժողովրդի գոյաբանական առաքելության խնդիրը:

Վերջում պոեմի ողջ ընթացքին հավատարիմ բանաստեղծը կապում է Կոմիտասին և ողբերության ժամանակին հետևած սերունդներին:

Դու մեր հաստատ Մասիս սարը՝

Վստահելի թիկունքն ես մեր,

Մեր երգերի Ծովասարը

Ու բյուրակյան ակունքն ես մեր,

Մեր արնոտված հավքի լեզուն,

Մեր կարոտած ֆիդան յարը,

Մեր լեփլեցուն հոգիների ձայնատարը,

Մեր երգերի խա՛զը-նոտա՛ն-ձայնատա՛ռը,

Ձայնասըփյո՜ւռը կենդանի

Ու ձայների թանգարա՛նը,-

Մեր հայկական երգարա՜նը...