Ջամբատիստա Վիկո | Նոր գիտություն

Իր նախորդ և իր ժամանակակից փիլիսոփաների թերացումը Ջամբատիստա Վիկոն համարում է այն, որ նրանք թերագնահատել են պատմությունը: Մյուս կողմից պատմիչների գրվածքներում չափից շատ է հայրենասիրությունը, որը խանգարում է պատմության օբյեկտիվությանը: Պատմությունն ըստ Ջամբատիստա Վիկոյի ունեցել է երեք մեծ դարաշրջան՝ աստվածների, հերոսների և մարդկանց: Առաջին տարիքը մարդկության վայրենիության ժամանակն է, երբ նրանց հետաքրքրում էր բացառապես ստոր կրքերի բավարարումը, իսկ մտավոր ունակությունները գրեթե բացակայում էին: Չկարողանալով մտածել բնական երևույթները, մարդիկ ամեն բան համարել են աստվածային: Նրանք եղել են մարմնապես ուժեղ և նրանց աստվածները ևս եղել են այդպիսին: Այսպիսի պայմաններում է ծնվում բանաստեղծական աստվածաբանությունը, և հույները կոչում են այն աստվածաբանություն, որը աստվածների լեզվի մասին է:

Առաջին միապետները եղել են երկրային աստվածներ, ահա ինչու նրանց պետությունները կոչվել են թեոկրատական: Թեոկրատական իշխանությունը հիմնվում է հայրական հեղինակության և աստվածային լեգիտիմության վրա: Վիկոն առաջ քաշելով այս տեսությունը հակասության մեջ է մտնում իր ժամանակի ուսյալների հետ, որոնց համար պատմությունը ձգվում էր Պլատոնից մինչև Բեկոնը: Փիլիսոփան խոտովանում է, որ դժվար է մուտք գործել հին ժողովուրդների պատկերավոր աշխարհը, որտեղ չկար վերացական ոչինչ:

Հերոսների ժամանակը մարդկության երկրորդ տարիքն է: Այստեղ գերակշռում է երևակայությունը և այն ակներևաբար ճնշում է ռացիոնալ մտածողությանը: Առաջին հասարակությունները ենթարկվել են առաջնորդների լծին: Ցեղախմբերը մշտապես լրացվել են նրանց հաշվին, ովքեր փնտրել են պաշտպանություն և կացարան: Փախստական ստրուկների կազմած խմբերից գոյացել են առաջին համայնքները, գոյացել է կազմակերպված կյանքի առաջին ձևը: Ընդհանուր թշնամու և օտարների դեմ կռվելու համար ծնվել է այսպես կոչված «հերոսական իրավունքը» և ուժի կրոնը: Մենք գործ ունենք ուժի անխոս հեղինակության հետ, քանզի հերոսն արտահայտում է աստվածների կամքը, որոնց հետ, ինչպես հայտնի է, չեն վիճում:

Դարաշրջանը, որի մասին խոսվում է, լի է թշնամությամբ: Այս հերոսական ժամանակը երգել է Հոմերոսը: Նրա «Իլիականում» գերիշխում են ֆանտաստիկական տարրերը, որոնք միահյուսված են բիրտ բարքերի, արյան և դաժանության տեսարանների նկարագրության հետ: Հոմերոսի պոեմներում հերոսների համար խաղերը և վայելքները միախառնված էին մահացու վտանգին: Այստեղ չկա փայլ և ճոխություն, որոնք հատուկ են արիստոկրատիային և դեմոկրատիային:

Երրորդ տարիքը մարդկանց կամ ամեն բան հասկացող բանականության դարաշրջանն է, երբ վերջապես հաստատվում են ընտանեկան-ամուսնական ինստիտուտները և քաղաքացիական իրավունքները: Ժամանակի ընթացքում էգոիզմի ամլությունը հասանելի է դառնում բանականությանը, և սա հասկանում է, որ ռամիկները և ազնվականները պատկանում են նույն մարդկային տեսակին և երկուսն էլ կարող են մտնել քաղաքակրթության տարածք:

Հատուկ տեղ է գրավում Վիկոյի աշխատության մեջ լեզվի հարցը: Այն արտահայտում է մարդկային գործունեության բոլոր ոլորտները: Լեզուն զարգանում է ժեստերից դեպի հիերոգլիֆները և անցնում վերացականացման ճանապարհ: Լեզուն, ինչպես և մարդկությունը, անցնում է զարգացման երեք փուլ: Առաջին ժամանակը աստվածների և ուրեմն՝ համր ժամանակն է: Հերոսների ժամանակը կիսով չափ համր է, կիսով չափ՝ հոդավորված: Բանականության լեզուն մաքսիմալ կերպով հոդավորված և մշակված է:

Պոեզիան հրաշալիորեն զուգակցվում է միֆերի հետ: Վիկոյի կարծիքով Վոլտերը ի զուր է կոչում դրանք վայրենիների հորինվածք: Միֆերը հասցնում են մեծ նախնադարյան մտածողության մետաֆիզիկական սաղմերը: Այսպես, Արիադնեն խորհրդանշում է ծովագնացության արվեստը, Թեսևսը՝ Էգեյան ծովը, իսկ Մինոտավրոսը՝ առաջին ռասսայական կոնֆլիկտը:

Դատարանները նույնպես եղել են երեք տեսակ: Առաջին հերթին՝ Աստվածային Դատարանը: Այսպես կոչված բնական վիճակում, այսինքն՝ ընտանիքների վիճակում, երբ դեռ չկար օրենքների քաղաքացիական իշխանությունը, ընտանիքների հայրերը իրենց հասցված վիրավորանքի համար դիմում էին աստվածներին:

Պատմությունը ինչպես Աստծո, այնպես էլ մարդու արգասիք է: Իդեալական նախագծի միջոցով աստվածային նախախնամությունը ներազդում է մարդկանց վրա: Փիլիսոփայությունը գործ ունի հավերժական իդեալական պատմության հետ, որը բանասիրությունը միայն նկատի է առնում: Պատմության մեջ իշխում է ոչ թե դիպվածը, ինչպես կարծում էին Հոբսը և Մաքիավելին, այլ փաստը, որի մասին գլխի է ընկնում Սպինոզան:

Վիկոն հիմնվում է գլխավորապես չորս հեղինակների վրա՝ Պլատոնի, Տակիտոսի, Բեկոնի և Հուգո Գրոտիուսի: Հենց այս հեղինակների մոտ են բանասիրությունը և փիլիսոփայությունը լրացնում իրար:

Տես նաև Բլեզ Պասկալ Մտքեր, Շառլ Լուի Մոնտեսքյո Պարսկական նամակներ և Ֆրանսուա դը Լարոշֆուկո Մաքսիմներ